Choć dla wielu to określenie może brzmieć zabawnie, to warto wiedzieć że osoby tak określane do zabawnych nie należą. Takim sformułowaniem określani są ludzie którzy swoim zachowaniem, cechami charakteru i sposobem bycia dosłownie wysysają z ludzi całą energię, wprawiając w kiepski nastrój i dążą do tego, aby być stale w centrum uwagi. W poniższym artykule przybliżamy postać wampirów energetycznych oraz podpowiadamy, jak się przed nimi bronić (oczywiście nie mamy tu na myśli czosnku ani wody święconej).
Wampirem energetycznym nazywamy osobę na której w ogóle nie można polegać, nie można na nią liczyć w żadnej kwestii, nie stanowi dla drugiej osoby żadnego wsparcia. Funkcjonuje zupełnie na odwrót wysysając całą jej energię. Oczekuje ciągłego zainteresowania, motywowania, pocieszania, chwalenia, podbudowywania. Chce czuć się ciągle dowartościowywany i nie przeszkadza mu to, że ludzie robią to na siłę. Najważniejsze jest jego dobre samopoczucie, nie obchodzi go to, że ludzie po rozmowie z nim czują się zmęczeni i tracą wszelką energię.
Wampir energetyczny często działa świadomie, wówczas życie z nim jest szczególnie trudne a jego samego, można śmiało określić jako osobę perfidną. Wykorzystuje swoje najbliższe otoczenie, swoich najbliższych do osiągnięcia swoich celów. Potrafi świetnie manipulować, żąda nieustannej uwagi a nawet potrafi rozsiewać plotki na temat najbliższych mu osób.
Są również takie wampiry energetyczne, które działają nieświadome. Nie zdają sobie sobie sprawy ze swojego egocentryzmu i złego zachowania. Uważają siebie za wiecznie skrzywdzonych, o swoje niepowodzenia oskarżają wszystkich dookoła, otaczającym im ludziom przypisują nieszczere intencje. Wydaje im się że otoczeniu zależy tylko na tym, aby go skrzywdzić. Bywa że są źli na cały świat, że wszystko jest przeciwko nim. Bez przerwy szukają zainteresowania wśród innych.
Wampira energetycznego można poznać nie tylko po tym, kiedy po spotkaniu z nim czujemy się znacznie gorzej, spadła nam energia, humor uległ pogorszeniu mimo że, wcześniej byliśmy pełni energii i humor dopisywał. W psychologii wampiry energetyczne dzieli się na pięć typów:
Osoby zaliczane do tej grupy zrobią wszystko, aby tylko zdobyć akceptację i uznanie otoczenia. Ich głównym celem jest przedstawienie siebie w jak najlepszym świetle i ukryciu wszelkich wad i złych cech. Przypisują je innym osobom. Co jest bardzo charakterystyczne dla takich osób to ogromne opanowanie, nigdy nie wpadają w złość za to dają wyraz swojej pogardy wobec innych ludzi. Takie zachowania najczęściej spotyka się u starszych pań, które co niedzielę chodzą do kościoła ale są ostatnie aby pomóc bliźnim w potrzebie.
Ten typ wampira charakteryzuje brak poważania dla wszelkich norm społecznych. Uwielbia wielkie wyjścia, huczne imprezy do białego rana, chętnie sięga po różnego rodzaju używki, celebruje tzw. przygody na jedną noc. Nie znosi kiedy jest nudno i nic się nie dzieje. W rozmowie jest bardzo męczący ponieważ w ogóle nie pyta i nie interesuje się sprawami innych, tylko zawsze ukierunkowuje rozmowę na swoją osobę. Potrafi przy tym nieźle kłamać, oszukiwać, obgadywać, rozsiewać plotki. Wszystko tylko po to, aby utrzymać zainteresowanie i stworzyć niejako atmosferę napięcia. Nie mają dla niego znaczenia konsekwencje danego zachowania, to że określonymi czynami czy słowami może kogoś zranić.
Są to osoby o ogromnym ego i całkowitym braku wyrzutów sumienia. Zazwyczaj działają nieświadomie, w ich intencji nie leży celowe krzywdzenie i ranienie ludzi. Oni zwyczajnie nie zastanawiają się nad tym jak się zachowują i jak postępują. Często są bardzo niewdzięczni, nie dziękują drugiej osobie za udzieloną pomoc. Lubią obwiniać innych za swoje niepowodzenia. Do tej grupy można śmiało zaliczyć wszystkich wujków, dziadków i innych ancymonów którzy uważają że powodem ich niepowodzeń czy umiarkowanego sukcesu życiowego, to efekt działania złych ludzi.
Należą do nich perfekcjoniści i osoby bardzo dbające o szczegóły. Potrafią dostrzec najmniejszą drobnostkę, ale nie dostrzegają całości, która jest ułożony z tych właśnie drobnostek. Nie tylko nie potrafią zaakceptować ludzi którzy nie są tak dokładni jak oni, ale też uważają że nikt im nie dorówna. Jest to typ który uważa że zawsze ma rację, czuje się dobrze w sytuacji kiedy inni się denerwują, czymś stresują czy martwią. Chcą mieć nad wszystkim kontrolę, nad wszystkim i wszystkimi panować. Za wampira obsesyjno-kompulsywnego można uznać despotycznego rodzica czy szefa stosującego mobbing.
To wizjoner, nieustannie poszukujący Prawdy. Dostrzega rzeczy, których inni nie widzą. Jednak można w tym przypadku poddać w wątpliwość fakt, czy te rzeczy naprawdę istnieją. Typ paranoidalny jest bardzo pewny siebie i swoich wierzeń. Jest nieufny w stosunku do osób które wątpią w jego wizje i poglądy. W życiu kieruje się uprzedzeniami,stereotypami i wszędzie widzi spisek. Do tego typu wampirów można zaliczyć choćby zazdrosnych partnerów.
Sposobów na obronę przed wampirami energetycznymi jest kilka. Wszystko zależy od tego, z jakim typem wampira mamy do czynienia i wszelkie metody walki z nimi, muszą być dostosowane do właściwego typu.
W przypadku wampira aktora, najlepiej pozostać obserwatorem jego przedstawienia i nie dać się wciągnąć do obsady. Nie należy wdawać się z nim w dyskusję tylko odpowiadać krótko i rzeczowo. Czasem, dla zwykłego świętego spokoju, można go trochę pochwalić żeby
Gdy mamy do czynienia z antyspołecznym hedonistą wówczas ani na chwilę nie można stracić czujności, na co on tylko czeka. Należy go uważnie słuchać, nie dać się nabrać na nieszczery uśmiech i brać poprawki na wysnuwane przez niego historie. Aspołeczny hedonista uwielbia snuć intrygi, ucieka się do różnych podstępów dlatego niezwykle istotne jest być czujnym i nie dać się wciągnąć w jego gierki.
Z kolei najlepszą metodą obronną przed narcyzem będzie zakomunikowanie mu wprost, spokojnym i zrównoważonym głosem, że jego zachowanie, słowa nas ranią, że jego postępowanie nas skrzywdziło, zabolało. Warto go dosadnie o tym uświadomić.
Natomiast jeśli mowa o typie obsesyjno-kompulsywnym, to należy stawiać wyraźne granice i być bardzo konsekwentnym. Nie można ulegać nawet w najmniejszym stopniu bo zostanie to wykorzystane. Takiej osobie należy pokazać że mamy swoje zdanie, swoje poglądy i nie pozwolimy nad sobą panować ani dyskredytować. Życie z osobą, która chce stale kontrolować innych nie należy do najłatwiejszych.
Chcąc obronić się przed wampirem paranoidalnym, najlepiej zrobimy jeśli nie będziemy się wdawać z nim w żadne dyskusje. Wszelkie próby podjęcia rozmowy na dany temat należy ucinać i kierować rozmowę na inny temat.
O sytuacji mężczyzny, który oczekuje na przyjście swojego dziecka, można mówić w kontekście jego domu rodzinnego. Wzór ojca, kształtowany jest w kontakcie swojego własnego. Wszelkie negatywne doświadczenia utrudniają właściwe podjęcie roli ojca, nawiązanie bliskich relacji z dzieckiem zarówno przed, jak i po urodzeniu. Jak myśl o pojawieniu się na świecie dziecka wpływa na męską psychikę, o tym w poniższym artykule.
1. Niepewność, strach, lęk
Brak ojca lub jego nieobecność, mogą powodować trudności w dookreśleniu własnej tożsamości oraz brak modelu męskiej roli w rodzinie. Na ogół mężczyzna chce dać swemu dziecku to, czego od własnego ojca nie otrzymał. Własna żona odwołuje z kolei męża, do relacji z matką. Synowie matek opiekuńczych i czułych, z którymi mieli dobre relacje, lepiej radzą sobie z adaptacją do nowej sytuacji życiowej. Im większa gotowość na poczęcie, tym szybszy proces zaakceptowania dziecka i uświadomienia sobie nowej roli. Perspektywa zwiększonej odpowiedzialności za materialne położenie rodziny, może powodować stres (zwłaszcza w trudnej sytuacji materialnej, przyjście dziecka na świat, może być odebrane negatywnie). Na pojawienie się nieplanowanego dziecka niektórzy ojcowie reagują szokiem, nie czują się na nie przygotowani, co może powodować pojawienie się wrogości wobec dziecka. Z kolei postawa kobiety roszczącej sobie prawo do szczególnej opieki i wykorzystującej swój odmienny stan („spójrz, jak bardzo się poświęcam!” „Ile mnie to kosztuje!”), może powodować u męża poczucie winy za cierpienia żony i wywoływać postawę nadmiernej opieki lub do ucieczki przed żoną.
2. Reakcje obronne, fazy pokonywania lęku
U niektórych mężczyzn może wystąpić szereg objawów psychopatologicznych na wieść o poczęciu dziecka. Mogą to być dziwaczne zachowania, stosowanie środków psychoaktywnych, alkoholizm. Takie zjawiska, mają miejsce rzadko i na ogół, występują u mężczyzn z negatywnymi doświadczeniami seksualnymi (np. wykorzystywanych w dzieciństwie).
Wielu ojców przeżywa okresową niechęć oraz lęk przed trudami wychowania. Są to początkowe, dość powszechne odczucia.
Istnieje kilka faz ojcowskiego zaangażowania w prenatalny rozwój dziecka:
3. Myśli o przemijaniu, reakcje na wygląd kobiety
U wielu mężczyzn dominują także przeżycia związane z uświadomieniem sobie procesu starzenia się. Zdają sobie sprawę, że są o jedną generację starsi. Powoduje to szereg ważnych pytań o własną tożsamość i sens życia. U pewnej grupy mężczyzn występuje wówczas zależność uczuciowa od żony. Pojawia się pragnienie, aby im obu matkowała. Żona jest skoncentrowana na swoim stanie i rozwoju dziecka. W sytuacji, gdy mężczyzna jest izolowany od spraw związanych z rozwojem dziecka, może u niego wystąpić poczucie osamotnienia i zagubienia.
Mężczyźni zadowoleni z życia seksualnego spełniają lepiej funkcje ojcowskie i czerpią z nich więcej satysfakcji. Jeśli rozwój dziecka przebiega prawidłowo, wówczas współżycie pary nie zmienia się i może być nawet częstsze oraz piękniejsze ze względu na obecność owocu wzajemnej miłości.
W środkowym okresie rozwoju prenatalnego, zmiany sylwetki kobiety są dla większości mężczyzn podniecające i pobudzają pożądanie seksualne. Ciało kobiety może wówczas budzić emocje zarówno pozytywne (uznania, szacunku, zafascynowania jej pięknem) jak i negatywne (odraza, wstręt, wstyd, niechęć). Niektórzy boją się współżycia przy kontakcie z dużym brzuchem i boją się, że zrobią krzywdę dziecku. Zdarza się nawet że boją się nawet dotykać brzuch i tym bardziej, nie chcą podjąć współżycia.
4. Zmiany w życiu seksualnym
Kwestie związane ze współżyciem przed porodem powinny być omawiane przez małżonków. Kobieta bowiem wykazuje inne potrzeby niż mężczyzna. Może być zmęczona i dotknięta różnymi dolegliwościami ciążowymi. Jest nastawiona raczej na pieszczoty i czułości niż na samą bliskość fizyczną. Okres tuż przed porodem wymaga wstrzemięźliwości.
Przystosowanie się do nowej roli wymaga wiele energii psychicznej. Tam, gdzie nie dotarła zachodnia cywilizacja, istnieje szereg magiczno-religijnych form zachowań i pouczeń obowiązujący mężczyznę tzw. kuwada. Są to różnego rodzaju zasady określające, co mężczyzna może jeść i pić, jakich czynności nie może wykonywać. Kuwada nakazuje wstrzemięźliwość seksualną i towarzyszenie żonie, w czasie akcji porodowej.
W kulturze zachodniej, gdzie zaniknęła kuwada, występują u mężczyzn dolegliwości fizyczne i psychiczne związane z radzeniem sobie z nową rolą. Najczęściej występuje zmęczenie, zaburzenia snu, bóle kręgosłupa i wiele innych. Mimo tych dolegliwości, nie korzystają z pomocy medycznej ponieważ presja społeczna wymaga, aby byli silni i stanowili mocne oparcie dla żony.
Lęki związane ze stanem zdrowia żony i dziecka mogą być osłabione w sytuacji gdy ojciec uczestniczy w badaniach lekarskich żony, w zajęciach na szkole rodzenia, gdy uczy się właściwej pielęgnacji noworodka. Inną formą radzenia sobie z lekiem może być fantazjowanie na temat dziecka i wspólnych zabaw.
Pierwszy okres po poczęciu dziecka to czas intensywnych przeżyć dla każdej kobiety. Może to być czas trudny. Psycholodzy określają ten etap jako „okres kryzysu psychicznego”. Jeśli przebiega on prawidłowo, prowadzi do funkcjonowania na wyższym poziomie dojrzałości. Najsilniejszy kryzys oraz jego pozytywne lub negatywne skutki, występują przy pierwszym dziecku. Zachodzą wtedy najbardziej znaczące przemiany w sposobie życia, które kobieta musi zaakceptować.
Pierwszy trymestr, to na ogół czas bardzo trudny gdyż poczęcie dziecka, wywołuje zmiany fizyczne i psychiczne, zmieniając sytuację społeczną kobiety.
Mogą pojawić się zmiany w postrzeganiu własnego ciała. Nowa gospodarka neurohormonalna może powodować rozchwianie równowagi psychicznej, przeżywanie silnych, skrajnych uczuć i emocji od radosnych do głęboko lękowych i depresyjnych. Mogą wystąpić objawy fizjologiczne np. wymioty, senność, wrażliwość na zapachy. Mogą nie być odczytywane przez kobiety jako sygnał od dziecka informujący o jego obecności oraz rozwoju jak również, zmianach przystosowawczych organizmu, lecz jako uciążliwość i dolegliwość wywołującą lęk co do ich przyczyny. Koncentracja na dolegliwościach może powodować egocentryzm, skupienie na sobie, niechęć do przyczyny, która je wywołuje. Przez niektóre kobiety ustanie miesiączki może być traktowane jako zaburzenie, które trzeba leczyć środkami farmakologicznymi (środki wywołujące miesiączkę mogą spowodować poronienie). Istnieje ryzyko, że kobieta nie będzie akceptować faktu powiększania się jej piersi w czasie trwania ciąży.
Kolejnym elementem mogą być zmiany w postrzeganiu samej siebie. Ważne jest zaakceptowanie obecności dziecka i różnic między swoją osobą a dzieckiem (zmiana sposobu myślenia z „ja” na „my”). Jednakże dla wielu kobiet dziecko jest tylko zarodkiem, guzem który rośnie w jej brzuchu wówczas trudno jest im obdarzyć je od początku miłością. Zdarzają się myśli o aborcji. Pozytywne zmiany w myśleniu o dziecku mogą czasami nastąpić dopiero w momencie odczuwania jego ruchów, które świadczą o jego obecności oraz odrębności. Wiele kobiet w tym okresie może jeszcze nie czuć się matkami. Brak poczucia dojrzałości do roli matki u niektórych kobiet, przyczynia się do powstania lęku przed przyszłością, żalu za utratą beztroskiej przeszłości.
Kryzys psychologiczny jest pewną normą pierwszego okresu po poczęciu dziecka. Może pojawić się zachwianie pewności siebie, uczucia lękowe np. lęk przed dzieckiem, lęk o zdrowie swoje i dziecka, lęk przed komplikacjami, przed chorobą, przed porodem! itp. Większość kobiet pierwszy okres przeżywa radośnie, mimo pojawiających się niepokojów, gdyż posiadanie dziecka zaspokaja wiele potrzeb jak poczucie bezpieczeństwa (dziecko może zapewnić opiekę na starość), afiliacji (poczucie więzi, przynależności do kogoś), uznania i szacunku (prestiż społeczny kobiet w ciąży), dodatniej samooceny (dziecko dowartościowuje kobietę, świadczy o jej biologicznej zdolności prokreacyjnej), twórczości (dziecko stymuluje do nabywania nowych umiejętności), sensu życia (jest po co i dla kogo żyć), nieśmiertelności (dziecko zaspokaja częściowo dążenie do nieśmiertelności, gdyż dziedziczy ich bogactwo genetycznie).
Zmiany w kontaktach społecznych to również istotny aspekt macierzyństwa. Chęć utrzymania dotychczasowej roli społecznej może być powodem do odrzucenia dziecka i decyzji o aborcji. Rzadko zdarza się, że kobieta traktuje dziecko jako rywala wobec partnera i obawia się, że nie będzie potrafiła podzielić swego czasu dla obojga. Kobieta z powodu poczęcia dziecka może być porzucona przez partnera. Wówczas albo decyduje się na aborcję aby tylko utrzymać przy sobie mężczyznę lub zemścić się na nim. Zdarza się również kobieta decyduje się na urodzenie dziecka po to, aby nadać mu nazwisko ojca, aby upokorzyć go w towarzystwie. Czasem kobieta chce urodzić dziecko, aby zrekompensować sobie utratę mężczyzny. Jest to okres, w którym kobieta jest szczególnie podatna na sugestie z otoczenia. W środowisku, które nie ceni rodzicielstwa, kobieta może czuć się odepchnięta i pogardzana.
W drugim trymestrze następuję stabilizacja hormonalna i uczuciowa. Większość dolegliwości ciążowych ustąpiła lub jeszcze się nie ujawniła; dziecko jest niewielkie, więc nie jest jeszcze ciężarem dla matki. W pożyciu małżeńskim jest to tzw. „okres miodowy”.
W okresie tym mogą pojawić się również zmiany w postrzeganiu własnego ciała np. widoczna zmiana sylwetki kobiety. Jednak jest ona dumna z tego, że jej ciało stanowi dobre miejsce rozwoju dla dziecka, jest zadowolona, ma wysokie poczucie własnej wartości i znaczenia macierzyństwa, dba o swój wygląd. Jednak są kobiety, które zmiany w wyglądzie przeżywają jako degradację. Jeśli dla kobiety ważna była do tej pory atrakcyjność fizyczna i na niej budowała poczucie swojej wartości, może teraz nie akceptować dużego brzucha, lękać się, że mąż przestanie się nią interesować, pojawia się lęk o zdradę z jego strony. Niekiedy kobiety noszą wyszczuplającą bieliznę która może źle wpływać na rozwój płodu. W zdecydowanej jednak większości, rozwój dziecka skłania kobietę do większej dbałości o swoje zdrowie i do przestrzegania diety, czasem może występować lęk przed współżyciem seksualnym, aby nie uszkodzić dziecka (na tym etapie rozwoju dziecka nie stanowi to jednak zagrożenia).
Postrzeganie siebie ma związek z tym, iż kobieta czuje się coraz bardziej matką, postrzega dziecko jako odrębną osobę (jest to wzmagane przez jego coraz to żywsze ruchy). Jest to czas, gdzie pojawiają się fantazje i marzenia dotyczące dziecka, przypisywanie mu pewnych cech, kształtowania różnych form przywiązania do dziecka. Kobieta interesuje się rozwojem dziecka i jego wychowaniem, koncentruje się na tym, co dzieje się wewnątrz jej ciała. Zdarza się, że czasami ogranicza kontakty towarzyskie i swoje hobby. Jej stan jest w centrum jej zainteresowania, częściej rozmawia ze swoim dzieckiem, które pozostaje wyimaginowanym przyjacielem.
Kobiety w ciąży w pewnym momencie mają wielki dylemat komu, kiedy i jak powiedzieć o dziecku. Otoczenie chce wyręczać kobietę w jej pracach, jest opiekuńcze wobec niej. Podatność na uwagi otoczenia może czynić kobietę „małą dziewczynką”, którą każdy poucza i ma prawo oczekiwać od niej określonego działania. Czasami kobieta ogranicza swoje kontakty z innymi ludźmi, nawet z najbliższymi, ale może mieć poczucie, że stosunek innych do niej się zmienił.
Gdy przychodzi trzeci trymestr, wzrasta koncentracja kobiety na dziecku i porodzie, zmienia się jej wygląd, przeżycia i zachowania wobec innych ludzi. Kobiecie powiększają się maksymalnie piersi i brzuch, doświadcza różnych dolegliwości fizycznych np. hemoroidy, zaparcia, bóle krzyża, ograniczona ruchliwość, szybkie męczenie się itp. Ruchy dziecka stają się bardziej energiczne, co kobieta może odbierać jako znak witalności dziecka lub jako przyczynę niepokoju. Powstają oczekiwania wobec zachowań dziecka po porodzie na podstawie jego ruchów.
W tym trymestrze pojawiają się marzenia i oczekiwania wobec dziecka, że zaspokoi ono wszystkie nadzieje matki np. marzenia niezrealizowane w dzieciństwie oraz wyobrażenia o porodzie, które są coraz intensywniejsze i budzące niepewność oraz silny niepokój. W ostatnim czasie pojawiają się zachowania tzw. „zakładanie gniazda” to znaczy generalne porządki, malowanie ścian, przygotowanie pokoju dla maluszka, troska o szczegóły. Mogą wystąpić trudności w koncentracji i zapamiętywaniu. Czasem powraca huśtawka emocjonalna ponieważ większość kobiet z utęsknieniem czeka na przyjście dziecka, choć zdarza się że kobieta nie chce zerwać więzi, która w ciąży łączy ją z dzieckiem i stara się odwlec poród.
Jest to czas, gdzie może dojść do zerwania kontaktów z ludźmi, którzy nie dają kobiecie poczucia bezpieczeństwa. Ze względu na krytyczną samoocenę i złe samopoczucie może w ogóle unikać spacerów, spotkań z innymi. A gdy kobieta musi zrezygnować z pracy, może czuć krzywdę i odizolowanie od świata, koncentruje się jej odczuciach i dolegliwościach, co może powodować zaburzenia zdrowotne. Kobieta przez macierzyństwo staje się mniej zależna od własnej matki, choć czasami właśnie poczęcie dziecka może ją zbliżyć do niej. Zdarza się że w tym okresie kobieta ma pragnienie, by własna matka otoczyła ją szczególną opieką, zwłaszcza gdy silnie identyfikuje się z dzieckiem i w nim się odnajduje.
W dzisiejszych czasach ciągle słyszy się o nadużyciach i wykorzystaniu seksualnym dzieci, które odbija piętno na całe ich przyszłe życie. Najczęściej wykorzystywane są dzieci będące poniżej 7 roku życia. Wykorzystywanie seksualne dzieci to każdy akt pomiędzy osobami o różnym stopniu rozwoju, którego celem jest seksualna gratyfikacja osoby na wyższym poziomie rozwoju. Skąd bierze się ta dewiacja i jak pomóc molestowanym dzieciom? O tym w poniższym artykule.
Skutki psychologiczne wykorzystywania seksualnego dziecka obejmują m.in. depresję, seksualizację zachowania, zespół stresu pourazowego, zaburzenia lękowe, naruszenie prawidłowego rozwoju seksualnego, zaburzenia odżywiania, wycofanie społeczne, skłonność do wykorzystywania dzieci będąc już w wieku dorosłym oraz wiele innych. Jeśli chodzi zaś o skutki fizyczne to zalicza się do nich przede wszystkim uszkodzenia fizyczne ciała dziecka.
Patrząc z punktu psychologicznego wykorzystywanie seksualne dziecka, związane jest przede wszystkim z zaburzoną relacją pomiędzy dzieckiem a osobą, której ono ufa. Mówi się tutaj o wykorzystaniu zaufania dziecka w celu osiągnięcia własnych potrzeb seksualnych przez osobę mu bliską. Nadużycie seksualne przy którym zostaje zerwane zaufanie dziecka nie dotyczy samego aktu seksualnego czy gwałtu, ale też takich zachowań jak ocieranie się o dziecko, nieodpowiedni dotyk, pokazywanie zdjęć i filmów pornograficznych czy opisywanie zachowań seksualnych. Dziecko odczuwa wtedy zawstydzenie i dezorientację, wie że wydarzyło się coś złego, staje się obiektem w rękach oprawcy i nie potrafi się obronić.
Oprawcą może być zarówno osoba mu najbliższa jak i ktoś zupełnie obcy i niespokrewniony z nią. Osoby obce dzieli się na dwa typy sprawców:
Wykorzystując dziecko pozbawia się go nie tylko dzieciństwa ale przede wszystkim, zdolności do wchodzenia w bezinteresowne oraz głębokie relacje międzyludzkie. Poprzez takie działania, zaburza się naturalny rozwój seksualny dziecka oraz jego ogólne funkcjonowanie. W literaturze przedmiotu, u dzieci wykorzystywanych seksualnie wyróżnia się dwa typy objawów:
Sfery w których mogą pojawić się skutki nadużyć seksualnych to:
Co również istotne, konsekwencje nadużyć seksualnych są zależne od wieku dziecka molestowanego. U dzieci w wieku przedszkolnym mogą pojawić się lęki, koszmary nocne, nieadekwatne zachowania seksualne oraz zespół stresu pourazowego. U dzieci starszych, będących w wieku wczesnoszkolnym, skutki te przejawiają się w postaci lęków, nerwic, koszmarów sennych, agresji, nadmiernej aktywności, problemów w szkole, nawet psychoz oraz możliwe są tutaj ich zachowania regresywne. U dzieci jeszcze starszych można zauważyć depresję, wycofanie się z kontaktów społecznych, bóle somatyczne ale i również zachowania przestępcze, ucieczki z domu, nadużywanie substancji psychoaktywnych jak i próby samobójcze. Problemy w szkole mogą w przyszłości przejawiać się w trudnościach z utrzymywaniem zatrudnienia, zaś zachowania agresywne przechodzić w zachowania przestępcze.
Wymienione skutki molestowania seksualnego dziecka nie zawsze i nie w każdym przypadku występują w pełnej postaci, jest to zależne od wielu czynników ale przede wszystkim od tego, że każde dziecko tak jak i człowiek dorosły jest indywidualną jednostką, mającą różne potrzeby i odmienne osobowości. Jedno dziecko może przeżyć głęboką traumę, inne trochę mniejszą jednak należy pamiętać, że zawsze każde naruszenie sfery intymnej dziecka wiąże się z zaburzeniami w jego rozwoju i wpływa na jego dorosłe życie.
Najważniejszymi cechami jakie powinna przejawiać osoba, prowadząca rozmowę z dzieckiem molestowanym seksualnie to cierpliwość, spokój, opanowanie, swoboda w kontaktach, twórczość, umiejętność kontrolowania swoich emocji i powstrzymywania reakcji oraz umiejętność dawania dziecku wsparcia i poczucia kontroli. Istotne jest również nawiązanie kontaktu z dzieckiem. Nie należy składać obietnic, które nie mogą zostać spełnione. Ważne aby zapewnić dziecko, że to co się wydarzyło nie jest jego winą oraz dać do zrozumienia, że takie sytuacje i wydarzenia są nam znane. Jest to istotne ze względu na to, że dzieci bardzo często boją się reakcji dorosłego na to, co za chwilę powiedzą. Należy również pamiętać, że dzieci które nie są wykorzystywane seksualnie są zazwyczaj zawstydzone tematami związanymi z seksem w przeciwieństwie do dzieci, które doznały już takich aktów. Język jakim się posługujemy powinien być zrozumiały dla małego człowieka. Nie wolno zadawać pytań „dlaczego?” i zmuszać dziecka do mówienia. Niszczy to relację i sprawia, że zamyka się ono w sobie.
Metody jakich można użyć podczas rozmowy z dzieckiem, u którego podejrzewa się molestowanie seksualne, to:
W momencie podejrzenia molestowania seksualnego pojawia się wiele różnych pytań np. co robić? Czy reagować na tę sytuację? Czy rozmawiać o tym z dzieckiem? Czy zgłaszać ten problem czy nie? Czy nie zniszczymy życia sprawcy w momencie gdy okaże się to nieprawdą? Problem ten jest niezwykle trudny i wiąże się z poważnymi decyzjami. Należy jednak pamiętać, że najważniejsze w tym wszystkim jest dziecko i jego bezpieczeństwo, a pojawiające się sygnały nie mogą być lekceważone bo skoro się pojawiają to muszą coś znaczyć.
Aby móc rozpocząć rozważania na temat funkcjonowania dzieci w rodzinach, które dopuszczają się przemocy należy najpierw przybliżyć czym ogólnie jest przemoc. O tym opowiemy w poniższym artykule.
Według definicji „przemoc w rodzinie” określa się jako jednorazowe lub powtarzające się działanie umyślne bądź zaniechane, które narusza prawa bądź też dobra osobiste osób najbliższych. Działanie to naraża te osoby na niebezpieczeństwo zarówno utraty zdrowia, jak i życia. Co istotne, zaburza ich poczucie godności oraz tworzy szkody w zdrowiu psychicznym.
Istnieje kilka rodzajów przemocy i dzielimy ją na:
W literaturze przedmiotu mówi się o trzech fazach przemocy i kolejno są to:
Funkcjonowanie dziecka i jego rozwój w takiej rodzinie jest niewątpliwie zaburzony. Uszkodzone zostają takie sfery jak poczucie własnego Ja, regulacja emocjonalna, poczucie więzi, odporność emocjonalna czy relacje z rówieśnikami. Dzieci które doświadczają przemocy w rodzinie, nie umieją sobie radzić z pojawiającymi się problemami. Jest to wynikiem obniżenia odporności psychicznej, dlatego też często stosują w zamian za to przemoc i wykazują dużą agresję. Idąc w ślad za rodzicami, dziecko kształtuje w sobie swój sposób radzenia sobie z problemami i stresem, wchodzi w dorosłe życie z ciężkim bagażem doświadczeń i samo stosuje agresję oraz przemoc w swojej rodzinie.
Jeśli chodzi o sferę emocjonalną dziecko w rodzinie przemocowej zarówno w dzieciństwie jak i w dorosłości, wykazuje silny lęk, strach i niepokój, które mogą doprowadzić w przyszłości do różnych zaburzeń w tym zakresie. Bardzo istotnym aspektem jest tutaj również poczucie winy, które odczuwa dziecko bite. To ono obwinia się za wyrządzoną mu krzywdę. Jest to jeden z mechanizmów obronnych, którym broni się mały człowiek. Poprzez odczuwanie winy dziecko, może uratować swoje przywiązanie do krzywdzących go rodziców. Nie rozumiejąc tego dlaczego rodzic go rani, winę przypisuje sobie, dzięki czemu jego więź z agresywnym rodzicem, nie zostaje zaburzona.
Jeśli chodzi o relacje z rówieśnikami, dziecko bite izoluje się od nich ze względu na brak zaufania, którym należy obdarzyć nowo poznaną osobę, chcąc się z nią zaprzyjaźnić. Samoocena dziecka bitego jest bardzo niska przy jednocześnie wysokiej samoakceptacji. Dziecko takie wykazywać może w przyszłości wysoką zależność od partnerów, czy innych osób dla niego znaczących.
U dzieci żyjących z agresywnymi rodzicami może pojawić się szereg różnych zaburzeń i objawów, związanych przede wszystkim z życiem w ciągłym stresie, lęku, smutku i brakiem zaufania. Często towarzyszą im takie trudności jak:
Wszystkie wyżej wymienione zaburzenia mogą pojawić się zarówno w odległym czasie od stosowania wobec dzieci przemocy, jak i niektóre z nich są następstwami, które występują bezpośrednio po epizodzie bicia.
Czynniki mogące wywoływać agresję i przemoc wobec dziecka:
Przede wszystkim najpierw należy rozpoznać sygnały które mogą wskazywać na to, że dziecko jest krzywdzone, bite czy poniżane. Kolejnym krokiem jest zebranie dodatkowych informacji na ten temat, w celu sprawdzenia tych podejrzeń. Później następuje analiza zebranych informacji, po to aby ocenić zagrożenie, uzyskać obraz sytuacji dziecka oraz zastanowić się nad formami wsparcia dla niego. W momencie potwierdzenia przypuszczeń należy zaplanować i przeprowadzić interwencję, której nadrzędnym celem jest zapewnienie dziecku bezpieczeństwa oraz wzbudzenie w rodzinie motywacji do zmiany i chęci rozwiązania problemów.
Cały opisany proces jest niezwykle ważny w momencie pomocy dziecku, przede wszystkim ze względu na to, że niewłaściwa ocena sytuacji i przypuszczeń naznaczy dziecko i jego rodzinę na całe życie, a co najgorsze zrobi im krzywdę. Bardzo ważne jest aby pomoc i wsparcie otaczało cały system rodzinny dziecka. Każda z osób z rodziny powinna zostać objęta specjalistyczną pomocą. Należy poznać funkcjonowanie tej rodziny, ich problemy, i dynamikę. Ze względu na skutki jakie niesie ze sobą przemoc stosowana wobec dzieci, nie należy być biernym i przyglądać się temu z boku nic nie robiąc. Ważna jest szybka interwencja i pomoc ofierze agresji.
Świadomość to aktywność umysłu, stan w którym jednostka orientuje się w otaczającym ją świecie oraz w zjawiskach docierających do niej z wnętrza organizmu. W psychologii mówi się, że jest to odzwierciedlenie rzeczywistości – orientacja w świecie oraz introspekcja i samo-orientacja. Jest to pewien stan, w którym nasz umysł w danym momencie jest aktywny i skupia się na pewnych osobach, przedmiotach czy zjawiskach. Przykładem może tu być człowiek rozmyślający o spotykającym go problemie i ten problem, będzie przedmiotem jego refleksji.
Wyróżnia się dwa typy świadomości:
Aby sprawdzić stan świadomości, zadawane są pytania dotyczące orientacji co do miejsca, czasu oraz w odniesieniu do własnej osoby. Wyróżnia się orientację autopsychiczną to znaczy związaną z własną osobą, imieniem i nazwiskiem oraz orientację allopsychiczną czyli odnoszącą się do czasu i miejsca, w którym dana jednostka się znajduje.
Zaburzenia świadomości związane są z anormalnym funkcjonowaniem psychiki człowieka na całym jej obszarze. Dzielimy je na zaburzenia jakościowe oraz ilościowe.
1) Zaburzenia ilościowe polegają na wolnym nasilaniu się zaburzeń w toku myślenia, zaburzeń pamięci, izolowaniu się od rzeczywistości, gdzie spostrzeganie świata staje się częściowe i wyrywkowe. Występuje niemożność koncentracji uwagi oraz stopniowa dezorientacja.
Tego typu zaburzenia dzielimy na przymglenie świadomości, senność patologiczną, pół-śpiączkę i śpiączkę.
Przymglenie świadomości tzw. obnubilatio, charakteryzuje się utrudnionym kontaktem słownym. Istnieje możliwość uzyskania zdawkowych odpowiedzi na pytania dotyczące spostrzegania otoczenia oraz własnych przeżyć wewnętrznych. Odbierane są jak przez mgłę, związane ze słabą orientacją w czasie, z trudnościami w zapamiętywaniu i odtwarzaniu wspomnień jak również, z zaburzeniami w reagowaniu na bodźce, słabym splątaniem myślowym oraz trudnościami w rozpoznawaniu osób z otoczenia. Osoby z przymgleniem świadomości można porównać do osób znajdujących się w momencie zasypiania, ich świadomość jest niewyraźna i przyćmiona.
Senność patologiczną tzw. sornnoletio, cechują takie same objawy jak w przymgleniu świadomości. Różnica polega na znacznym nasileniu symptomów choroby oraz trudności w kontakcie słownym, uzyskiwaniu odpowiedzi od chorego oraz silna inkoherencja myślenia.
Pół-śpiączka tzw. sopor, to zaburzenie gdzie występuje całkowity brak kontaktu słownego a odruchy fizjologiczne organizmu takie jak okostnowy lub ścięgnisty, są znacznie osłabione. Zachowana zostaje jedynie odpowiedź na pojawiający się ból i jest to tzw. wygaszenie przytomności.
Śpiączka zwana coma, jest ciężkim zaburzeniem świadomości charakteryzującym się brakiem reakcji na bodźce zarówno werbalne jak i ruchowe czy bólowe. Odruchy fizjologiczne stopniowo wygasają a świadomość, nie jest tutaj zachowana. Bodźce zarówno ze świata zewnętrznego jak i wewnętrznego, nie dochodzą do chorego. Śpiączka najczęściej wywołana jest urazem, narkozą lub takimi chorobami jak cukrzyca czy mocznica.
2) Zaburzenia jakościowe, podobnie jak zaburzenia ilościowe, cechują się różnorakimi stanami dezorientacji, splątania myślowego, alienowaniem się od rzeczywistości.
Wyodrębnia się w tym zakresie takie zaburzenia jak:
Zespół majaczeniowy tzw. deliryjny, cechuje się silniejszym zaburzeniem orientacji allopsychicznej niż tej dotyczącej własnej osoby. Najczęściej pojawia się w stanie upojenia alkoholowego lub w przebiegu silnej gorączki, związanej z różnymi chorobami. Występuje również w schizofrenii, psychozie maniakalno-depresyjnej oraz przy urazach mózgu. Zespół ten wyróżnia się pojawianiem się urojeń oraz halucynacji. Najczęściej występują omamy wzrokowe i słuchowe, ale też i kinestetyczne. Występują również stany lękowe, niepokój ruchowy, zaburzenia pamięci (amnezja okresów majaczeniowych), splątanie myślowe, dysforia, agresywne zachowania zarówno w stosunku do siebie jak i do innych osób. Aby sprawdzić stopień zespołu majaczeniowego, najczęściej podaje się choremu pustą kartkę i komunikuje, iż zostało coś na niej napisane. Następnie ocenia się stopień delirium, gdy pacjent dostrzeże coś na papierze. Jest to tzw. test czystej kartki.
Zespół pomroczny zwany inaczej obnubilacyjnym, charakteryzuje się możliwością pojawienia się iluzji i omamów, zaburzeniami w toku myślenia, słabym splątaniem myśli, całkowitą dezorientacją świadomości lub jej zawężeniem, zaburzeniami ruchowymi i pamięci. Najczęściej występuje w przebiegu padaczki lub intoksykacji. Wyróżnia się zamroczenie jasne, fugę oraz stany ekstatyczne i wyjątkowe. W tym stanie pacjent czasami zachowuje się logicznie i adekwatnie. Może reagować na bodźce dochodzące do niego z otoczenia.
Zespół onejroidalny tzw. zespół snopodobny, wyróżnia się objawami podobnymi do płytkiego snu. Występuje zaburzona orientacja co do czasu, miejsca i otoczenia, omamy w których chory bierze udział, pojawia się tzw. świadomość falująca, zaburzenia myślenia, amnezja o dłuższym czasie trwania i szerszym obszarze niż w przypadku amnezji w zespole majaczeniowym, zaburzenia nastroju i ruchowe, związane z treściami omamów. Ten rodzaj zaburzenia świadomości pojawia się najczęściej u osób chorych na padaczkę.
Zespół splątaniowy inaczej amentywny, cechuje podwyższona temperatura ciała, intensywne pobudzenie ruchowe, pojawienie się urojeń i omamów, brak kontaktu werbalnego z chorym, zaburzenie myślenia wraz z jego splątaniem, brak orientacji zarówno allo- jak i autopsychicznej. Jest to ciężki i głęboki stan zaburzenia świadomości, pojawiający się często w przebiegu chorób somatycznych lub przy organicznych uszkodzeniach mózgu.
Istnieją dwie szersze grupy dzielące przyczyny zaburzeń świadomości. Są to pierwotne i wtórne zaburzenia świadomości.
W przypadku pierwotnych zaburzeń świadomości, przyczyną powodującą rozwój choroby jest uszkodzenie mózgu, najczęściej są to udary mózgu, krwotoki podpajęczynówkowe, zapalenia opon mózgowych oraz mózgu, guzy mózgu, padaczka oraz urazy czaszkowo – mózgowe.
Gdy mowa o wtórnych zaburzeniach świadomości, wówczas przyczyną pojawienia się zaburzeń, są schorzenia pozamózgowe związane z uszkodzeniami narządów lub choroby ogólnoustrojowe. Zaliczamy do nich intoksykację np. alkoholem, lekami uspokajającymi i nasennymi lub też czadem, zakażenia bakteryjne, wstrząsy anafilaktyczne, zaburzenia krążenia, zatrucia wewnątrzpochodne czy też działanie szkodliwych czynników jak np. porażenie prądem, promieniowanie jonizujące.
Fazy owych zaburzeń, które można wyróżnić ze względu na stopień kontaktu jaki ma chory z rzeczywistością i otoczeniem, dzielone są na:
Jeśli chodzi o leczenie zaburzeń świadomości najważniejsze jest usunięcie przyczyny ich powodującej, właściwe rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia, zaś leczenie osób z zaburzeniami świadomości powinno być dopasowane do każdego przypadku.
W dzisiejszych czasach bardzo często używa się zamiennie terminów strach i lęk. W psychologii jednak są to dwa różniące się między sobą pojęcia. W poniższym artykule, wyjaśnimy czym jest strach a czym lęk.
W strachu wyróżnia się trzy aspekty to znaczy fizjologiczny, behawioralny oraz poznawczy. Nie zawsze występują wspólnie, mogą pojawić się dwa z nich bądź nawet tylko jeden.
W lęku podobnie jak i w strachu można wyróżnić wszystkie powyższe aspekty, z pewną istotną różnicą występującą w przypadku aspektu poznawczego. Czynnik poznawczy przybiera wówczas odmienną formę, niż w omawianym wcześniej strachu. W tym przypadku myśli pacjenta dotyczą surrealistycznego i nieokreślonego zagrożenia. Innymi słowy, człowiek sam nie wie czego się boi a jego lęk, nie ma konkretnej i określonej przyczyny. W zaburzeniach lękowych to właśnie lęk jest głównym objawem i może przybierać różne postacie, jednak zawsze będzie związany z brakiem realnego niebezpieczeństwa.
Dzieciństwo bardzo często wiąże się z wieloma sytuacjami mogących wywoływać lęk. Najważniejszą funkcją lęku jest funkcja przystosowawcza. Polega ona na tym że człowiek, w tym wypadku dziecko, musi zaadaptować się jak najlepiej do potencjalnego zagrożenia, które jest związane z pojawiającymi się na wszystkich etapach życia wyzwaniami. Pomimo tego, że lęk jest naturalnym elementem rozwoju każdego człowieka, w nadmiarze może prowadzić do zaburzeń lękowych. Definicja lęku mówi, że jest to reakcja na pojawiające się zagrożenie, które przygotowuje jednostkę do walki lub ucieczki.
Wyróżnia się kilka typów zaburzeń lękowych u dzieci:
Bardzo często zaburzenia lękowe związane są ze zmianami w życiu dziecka, z którymi musi się ono zmierzyć. Są to np. przeprowadzka, pójście do szkoły, zmiana klasy czy pobyt w szpitalu. W literaturze przedmiotu wyróżnia się również czynniki, które stanowią przyczyny zaburzeń lękowych, a są to:
Metody i techniki leczenia zaburzeń lękowych u dzieci:
Zaburzenia lękowe u dzieci można leczyć. W niektórych przypadkach w pamięci dziecka pozostaje pewien akcent nastawień lękowych jednak jest on bardzo słaby i na dalszych etapach rozwoju oraz w dorosłości, osoby takie dobrze sobie radzą z problemami i funkcjonowaniem w życiu codziennym.
Każda agresja, zarówno ta skierowana na innych jak i na samego siebie niewątpliwie jest zjawiskiem negatywnym, potrzebna wydaje się w tym przypadku porada specjalisty a gdy to konieczne to i leczenie. Zwłaszcza agresja u dzieci, powinna zwrócić szczególną uwagę i tym zajmiemy się w poniższym artykule.
Definicja autoagresji mówi, że są to działania skierowane na samego siebie, niejako do wewnątrz, które mają na celu spowodowanie szkód psychicznych lub fizycznych. Jest to jedna z najkrótszych definicji tego problemu. Jest on jednak tak obszerny, że trudno jest go opisać w kilku zdaniach. W literaturze przedmiotu często mówi się, że problem ten związany jest przede wszystkim z instynktem samozachowawczym, który jest w tym przypadku zaburzony. Przejawia się to skłonnościami do samookaleczeń. Osoby z takim problemem dokonują aktów przemocy na swoim własnym ciele, przez co ich kłopoty psychiczne nasilają się.
Wyróżnia się autoagresję werbalną i niewerbalną. Ta pierwsza jest związana ze słownym poniżaniem siebie, na czym cierpi poczucie wartości tej osoby. Autoagresja niewerbalna związana jest z okaleczaniem swojego ciała, powstawaniem ran oraz obrażeń. Mówi się w tym przypadku o tzw. agresji jawnej.
Przejawem autoagresji u dzieci może być uderzanie głową o ścianę, ciągnięcie się za włosy, bicie się po twarzy, gryzienie się, drapanie, obgryzanie paznokci do krwi, głodzenie się, przejadanie się, obijanie ciała czy nakłuwanie.
Przyczyn autoagresji u dzieci można dopatrywać się w:
Ważna jest w takich przypadkach obserwacja dziecka. Należy sprawdzić jaki jest powód zachowań autoagresywnych, co wywołuje takie czynności, czy są to pewne emocje, sytuacje czy zakazy rodziców, czy reakcja na nie jest gwałtowna czy też nie. Następnie można użyć pewnych metod radzenia sobie z takimi zachowaniami, jednak gdy nie przyniesie to oczekiwanego skutku należy zgłosić się do specjalisty.
Sposobów przeciwdziałania zachowaniom autoagresywnym jest sporo jednak najskuteczniejsze to:
Po pierwsze zaburzone więzi emocjonalne pomiędzy dziećmi a rodzicami. Dzieci z którymi rodzice nie nawiązują dobrego kontaktu emocjonalnego bardzo często odczuwają lęk, samotność i mają niskie poczucie wartości. Ich agresja i złość przerzucana jest z rodziców na rówieśników. Poczucie osamotnienia wywołuje brak poczucia bezpieczeństwa. Dzieci takie chcą zwrócić na siebie uwagę, poprzez stosowanie agresji. Jeśli chodzi o dzieci autoagresywne, w tym przypadku może być podobnie. Dziecko staje się agresywne w stosunku do samego siebie, radząc sobie tym samym z lękiem lub chcąc zwrócić uwagę swoich rodziców, którzy w jego mniemaniu przestali go kochać.
Po drugie nadmierna akceptacja agresywnych zachowań dzieci przez rodziców. Niezwracanie uwagi na agresję swojego dziecka wywołuje taki efekt, że dzieci stają się wybuchowe i nie panują nad swoimi emocjami. Nie są nauczone innego sposobu radzenia sobie z nimi i taka metoda, staje się dla nich najłatwiejsza i najszybciej dostępna. Najczęściej też jest wyuczona. Podobnie jak w poprzednim przypadku, wyładowują swoje emocje na rówieśnikach, zwierzętach albo na sobie samym.
Po trzecie stosowanie agresywnych zachowań przez rodziców, w stosunku do innych ludzi oraz bliskich. Któż inny jak nie mama czy tata są wzorem do naśladowania na pewnym etapie życia małego człowieka? Od kogo dziecko ma uczyć się zachowań w stosunku do innych ludzi? Dziecko powiela wzorce wyuczone w domu rodzinnym, naśladuje postawy i poglądy rodziców. To co będzie obserwowało w domu i to, czego się w nim nauczy będzie przejawiać w dorosłości. Jeśli mały człowiek będzie widział w domu zachowania agresywne, wówczas sam będzie takie stosował ponieważ będzie uważał, że są one normalne i naturalne. W odniesieniu do autoagresji można powiedzieć, że dziecko przyglądające się agresji rodziców np. w stosunku do siebie (kłótnie małżeńskie) będzie odczuwało lęk i frustrację, które z czasem będą się kumulować, a niemożność poradzenia sobie z nimi będzie się przejawiała zachowaniami autoagresywnymi.
Po czwarte nadmierne stosowanie zakazów, nakazów i ograniczeń względem dziecka. Nie mowa tutaj o tym, że należy pozwalać dziecku robić co mu się podoba i spełniać każdą jego zachciankę, ale o tym, że u dziecka które na każdym kroku spotyka się z jakimś zakazem rodzi się gniew, złość i frustracja, która wywołuje najczęściej agresję. Dziecko, które nie może zaspokoić swoich potrzeb ruchowych czy też poznawczych będzie się buntowało i złościło, a jego uczucia będą wyrażały się w zachowaniach agresywnych zarówno względem swoich rodziców jak i samego siebie.
Po piąte nadmierne stosowanie kar, które również budzą agresję. Wydawać by się mogło, że wymierzenie kary za agresję np. w stosunku do kolegi czy koleżanki poskutkuje jej zahamowaniem. W rzeczywistości jest jednak inaczej. U dziecka nadmiernie karanego, pojawia się coraz większa frustracja która ponownie rodzi agresję a zamierzony efekt staje się zupełnie odwrotny. Bardzo często dziecko karane przez rodzica (zarówno przemocą fizyczną jak i psychiczną), samo staje się oprawcą dla rówieśników czy zwierząt oraz dla siebie samego.
Według badań większość rodziców dzieci agresywnych przejawia takie zachowania jak krzyk, stosowanie kar fizycznych czy agresja w wychowaniu oraz tzw. proces zniewolenia rodzinnego, w którym cele, pragnienia i potrzeby są uzyskiwane poprzez groźby i rozkazy. Aby uniknąć zachowań zarówno agresywnych jak i autoagresywnych należy pamiętać o wzajemnym szacunku, zrozumieniu, cieple i miłości zarówno wśród małżonków jak i względem swoich dzieci ponieważ mały człowiek będzie odwzorowywał takie zachowania w stosunku do rodziców oraz innych ludzi, a co najważniejsze wejdzie w dorosłe życie z pozytywnym kapitałem odnoszącym się do więzi i relacji międzyludzkich.
Depresja – kto z nas nie słyszał tego pojęcia? Kto z nas choćby raz w życiu nie użył tego słowa do określenia swojego nastroju? Ale czy tak naprawdę wiemy czym ona jest? Czym się objawia? Czy termin ten nie jest nadużywany w dzisiejszych czasach? Czy nie stosuje się go nadmiernie, do zobrazowania obniżonego nastroju? O tym opowiemy w poniższym artykule.
Zespół depresyjny to połączone ze sobą zaburzenia afektu, napędu psychoruchowego oraz funkcji autonomicznego układu nerwowego, odpowiedzialnego za podstawowe procesy życiowe takie jak oddychanie czy krążenie. Głównymi objawami jest smutek, przygnębienie i apatia dlatego bardzo często można go pomylić z chwilowym obniżeniem nastroju. Ważna w tym przypadku jest dobra diagnoza tej choroby. Niepokojącym objawem powinien być tutaj czas trwania przygnębienia oraz to, że codzienne funkcjonowanie człowieka zostaje zdezorganizowane.
Najważniejszymi objawami w depresji są obniżony, negatywny nastrój, utrata zainteresowań oraz przyjemności które kiedyś sprawiały radość, wzmożona męczliwość. Oprócz tych objawów bardzo często wyróżnia się dodatkowe symptomy tej choroby jak:
Chory na depresję często szuka samotności, jest apatyczny, nie chce i nie podejmuje żadnych aktywności życiowych, negatywnie ocenia siebie, wyolbrzymia problemy, jest rozdrażniony i często agresywny. Ponadto w depresji zwykle pojawiają się zaburzenia somatyczne takie jak zaburzenia snu, związane z bezsennością, z nadmierną potrzebą snu, obniżony lub nadmierny apetyt, bóle głowy, zmęczenie, obniżenie popędu seksualnego, spadek lub wzrost masy ciała czy problemy z cyklem miesięcznym u kobiet. Najistotniejszy jest jednak tutaj, jak już było wspominane czas trwania obniżonego nastroju, aby zdiagnozować depresję objawy muszą występować nieprzerwanie co najmniej przez 2 tygodnie.
Wyróżnia się kilka typów zespołu depresyjnego a są to:
a) Depresja duża
Typowa postać i najbardziej znany rodzaj depresji. Występują tu najczęściej wszystkie wyżej opisane objawy. Chory odczuwa długotrwały smutek, apatię i przygnębienie, które nie pozwalają mu normalnie funkcjonować. Podejmowane kiedyś aktywności nie sprawiają już przyjemności, a samoocena chorego obniża się i wprawia w poczucie beznadziejności. Inne nazwy stosowane do określenia dużej depresji to choroba afektywna jednobiegunowa i depresja endogenna.
Depresja atypowa charakteryzuje się nietypowymi dla depresji dużej objawami. Oprócz obniżonego nastroju chory może mieć podwyższony apetyt i jego masa ciała może ulec zwiększeniu, co jest mniej typowym objawem niż utrata wagi. Można powiedzieć, że w tej postaci depresji u chorego mogą pojawić się specyficzne i niekonwencjonalne symptomy tej choroby, trudne do zdiagnozowania.
Depresję psychotyczną cechują urojenia lub halucynacje, które występują w psychozach. U chorych na ten rodzaj depresji dużej najczęściej spotyka się urojenia klęski, winy czy hipochondryczne urojenia negacji. Depresja psychotyczna może być często mylona ze schizofrenią, dlatego istotna jest tutaj dokładna diagnoza chorego.
Depresja poporodowa, w której objawy są takie same jak w depresji dużej, wyróżnia się momentem w którym się pojawia, a więc jest to okres poporodowy. Jej przyczyną są zmiany hormonalne zachodzące w organizmie młodej matki oraz wyzwania związane z opieką i wychowaniem dziecka, z którymi musi się zmierzyć.
Depresja popołogowa, występująca znacznie rzadziej jest wynikiem nieleczonej depresji poporodowej. Jej objawy to te same symptomy występujące w depresji dużej, myśli samobójcze oraz urojenia i halucynacje.
Przedmiesiączkowe zaburzenie nastroju również cechuje przygnębienie, smutek i rozdrażnienie, są one jednak znacznie silniejsze niż w zespole napięcia przedmiesiączkowego zwanym PMS.
b) Choroba afektywna dwubiegunowa
Zwana inaczej zaburzeniem maniakalno – depresyjnym, charakteryzuje się pojawiającymi się naprzemiennie epizodami depresji i manii. W tym zaburzeniu chory czasem odczuwa i przeżywa obniżony nastrój, smutek. Ma epizod depresji, czasem znajduje się na drugim biegunie i odczuwa radość, euforię i podniecenie wtedy mówi się o epizodzie manii. Te dwa stany przeplatają się ze sobą, stojąc z boku można widzieć to jako dwie zupełnie odmienne osobowości chorego. Podczas depresji chory odczuwa te same objawy, które cechują depresję dużą, zaś podczas manii jest pobudzony zarówno psychicznie jak i motorycznie.
Szybkie zmiany cyklu cechuje przede wszystkim częste zmiany epizodów depresji i manii, co najmniej 4 epizody na rok.
Stany mieszane to nakładanie się depresji i manii na siebie, występowanie tych dwóch zaburzeń jednocześnie, może pojawić się tutaj depresja pobudzona oraz mania lękowa.
Cyklotymia to spokojniejsza postać zaburzenia maniakalno – depresyjnego, ze stanami hipomanii oraz depresji łagodnej występującymi naprzemiennie, jednak zmieniającymi się szybko.
c) Dystymia
Jest to łagodniejsza forma depresji, która jednak trwa przez długi czas. Chory nie odczuwa radości, szczęścia i nie pamięta chwil kiedy takie emocje przeżywał, nie jest towarzyski i nie lubi podejmować żadnych aktywności, cechuje go pesymizm, negatywne spostrzeganie rzeczywistości oraz przyszłości. Ten typ depresji jest nazywany inaczej małą depresją.
d) Sezonowe zaburzenia afektywne
Są to zaburzenia depresyjne pojawiające się okresowo, są zależne od pory roku i najczęściej występują w październiku i listopadzie. U wielu chorych na to zaburzenie zauważa się całkowite ustąpienie objawów choroby lub wystąpienie objawów manii na wiosnę, w miesiącach marzec i kwiecień. Wydaje się też, że choroba ta ma związek ze skracaniem i wydłużaniem się dni w ciągu roku. Chorzy na to zaburzenie wykazują takie symptomy jak wyczerpanie, wzmożona potrzeba snu, zwiększony apetyt, wzrost wagi. Ten rodzaj depresji trwa zwykle około 5 miesięcy, istnieje również odwrotne zaburzenie do tego typu depresji a mianowicie, osoby z odwrotnym SAD wykazują depresję w lato a w zimę następuje u nich remisja objawów. Jedną z ciekawych technik stosowanych do leczenia tego rodzaju depresji jest leczenie światłem, które przynosi pozytywne skutki.
Istotne w depresji są czynniki genetyczne, osoby u których w rodzinach występowała już depresja, mają większe szanse na pojawienie się u nich tej choroby, jednak nabyte i utrwalone cechy osobowości albo cechy zaczerpnięte ze środowiska rodzinnego również mogą wpływać na powstawanie zespołu depresyjnego.
Bardzo często przyczyną depresji są zaburzenia w funkcjonowaniu neuroprzekaźników, a zwłaszcza serotoniny i noradrenaliny. Co jeszcze ważne, depresja może wytworzyć się zarówno u osób dorosłych jak i młodych, co jest coraz częstszym zjawiskiem w dzisiejszych czasach. W literaturze przedmiotu mówiąc o przyczynach powstawania depresji bardzo często mówi się o modelu biopsychospołecznym, według którego zespół depresyjny powstaje z kilku czynników jednocześnie – biologicznego, psychologicznego i społecznego. Czynniki biologiczne to np. geny, poziom noeuroprzekaźników, czynniki psychologiczne to relacje rodzinne czy trudne sytuacje pojawiające się w naszym życiu oraz strategie radzenia sobie z nimi, czynniki społeczne to zaś wsparcie społeczne czy sytuacja zawodowa.
Na przyczyny depresji należy patrzeć holistycznie ujmując wszystkie wymienione wyżej czynniki. Leczenie depresji jest niezmiernie ważne ze względu, chociażby pojawiających się często myśli a nawet prób samobójczych. Terapia osób chorych na depresję polega głównie na farmakoterapii oraz psychoterapii.
Ważne również jest wsparcie ze strony bliskich osób. Należy jednak pamiętać, że choroba ta jest chorobą ciężką i wymagającą długotrwałego leczenia, a efekty stosowanych terapii może być widać dopiero po długim czasie.
Emocje są nieodłącznym elementem naszego życia, rodzimy się z nimi, towarzyszą nam w wielu sytuacjach i doświadczeniach życiowych i są przypisane do naszej ludzkiej natury.
Według psychologii każdy z nas rodzi się z pewną grupą emocji podstawowych a są to strach, złość, smutek, radość i wstręt. Każda inna emocja czy uczucie pojawia się dopiero w toku rozwoju sfery emocjonalnej człowieka.
A jak dzieci radzą sobie z emocjami? Jak możemy im pomóc w ich rozwoju? Jakie są metody rozładowujące negatywne odczucia u dzieci?
Najczęstszymi i naturalnymi sposobami radzenia sobie z emocjami, przede wszystkim tymi negatywnymi, stosowanymi przez dzieci są mechanizmy obronne takie jak:
Jak możemy pomóc dziecku w rozwoju emocji? I dlaczego rodzic jest tak ważną postacią przy nauce rozpoznawania uczuć przez dziecko?
Młody człowiek ucząc się nowych rzeczy, zapatruje się na swoich rodziców, są oni dla niego wzorami godnymi naśladowania, jest tak również i w przypadku nabywania umiejętności identyfikowania emocji. Dziecko wymaga swego rodzaju odbicia – ?lustra? w którym mogłoby odnaleźć swoje uczucia ale też i możliwości, oraz które mogłoby poddać analizie. Odbiciem czy lustrem można nazwać tutaj rodziców tego dziecka. Przykładem może być odczuwanie przez dziecka złości. Rodzic widząc to ?odbija? jego złość poprzez zauważenie i zaakceptowanie tej emocji. Dziecko otrzymuje przyzwolenie, może wyrazić to uczucie na swój sposób, może poradzić sobie z nim ale przede wszystkim wie, że taka emocja może istnieć.
Powody dla których ważna jest pomoc w identyfikacji uczuć u dziecka:
Rozwój sfery emocjonalnej dziecka jest niezwykle istotny w późniejszym życiu dorosłego człowieka. Odpowiednie wychowanie pomaga rozwinąć tę sferę i wzmacnia umiejętność identyfikowania emocji przez dziecko. Najważniejsza w tym jest pomoc rodzica, który uczy dziecko rozpoznawać i przeżywać to co ono w tym momencie czuje i przeżywa. Prostym przykładem może być zdanie wypowiedziane do dziecka ?Wygląda na to, że jesteś zły?, rodzic komunikuje, że zauważył pojawiającą się emocję, zidentyfikował ją oraz nazwał, dziecko w tym momencie odpowiada ?ja nie jestem tylko zły, ja jestem wściekły? młody człowiek podążając dalej za rodzicem, również rozpoznał emocję i ubrał ją w słowa. Za pomocą tych słów mały człowiek wyraził w sposób symboliczny to co odczuwa i przeżywa w tym momencie.
Wyrażanie emocji u dzieci jest bardzo ważne w toku ich rozwoju.
Jak rodzic może sobie poradzić z uczuciami swojego dziecka? Kilka zasad dobrej komunikacji z dzieckiem oraz pomocy w rozpoznawaniu emocji przez nie według J. Sakowskiej:
Metody radzenia sobie z negatywnymi emocjami u dzieci: