Category Archive Zdrowie

ZABURZENIA ODŻYWIANIA SIĘ

ZABURZENIA ODŻYWIANIA SIĘ

Ta grupa zaburzeń zalicza się do zaburzeń psychosomatycznych, a więc takich gdzie wszystkie choroby somatyczne są wywoływane i utrzymywane przez pewne czynniki psychiczne. Według klasyfikacji ICD-10 zaburzenia odżywiania dzielimy na:

F50 Zaburzenia odżywiania się

• F50.0 Jadłowstręt psychiczny – anoreksja
• F50.1 Jadłowstręt psychiczny atypowy
• F50.2 Żarłoczność psychiczną – bulimię
• F50.3 Żarłoczność psychiczną atypową
• F50.4 Przejadanie się związane z innymi zaburzeniami psychicznymi
• F50.5 Wymioty związane z zaburzeniami psychicznymi
• F50.8 Inne zaburzenia odżywiania się
• F50.9 Bliżej nieokreślone zaburzenia odżywiania się

Anoreksja:

Bardzo często spotykane w tych czasach i dotykające młodych ludzi zaburzenie odżywiania. W znacznej mierze częściej chorują na nie kobiety lub młode dziewczyny, jednak coraz częściej pojawiają się zachorowania wśród mężczyzn czy młodych chłopaków, chcących dorównać dzisiejszym kanonom piękna.

Objawami diagnostycznymi jadłowstrętu psychicznego jest przede wszystkim zamierzone dążenie do utraty wagi ciała, co najmniej 15% w stosunku do swojej normy, zaburzony obraz własnej osoby, przejawiający się spostrzeganiem siebie jako osoby otyłej, z nadwagą lub mającej skłonności do tycia oraz zmierzanie do osiągnięcia wagi idealnej, która została wcześniej ustalona i jest nieodpowiednia do normalnego funkcjonowania organizmu. Innymi symptomami pojawiającymi się w anoreksji są zaburzenia endokrynologiczne np. brak miesiączki u kobiet lub brak zainteresowań seksualnych u mężczyzn. Środkami prowadzącymi do osiągnięcia wymarzonej sylwetki są głodówki, wymioty, stosowanie substancji przeczyszczających lub obniżających łaknienie czy też przesadna aktywność fizyczna. Bardzo często wraz z anoreksją lub też innymi zaburzeniami odżywiania się współwystępują zaburzenia osobowości. Na ogół ta postać choroby pojawia się pomiędzy 14 a 20 rokiem życia.

Jakie są mechanizmy powodujące te zaburzenia?

Istnieją trzy główne czynniki decydujące o powstawaniu anoreksji:

1. czynniki biologiczne

• genetyka – osoby u których w rodzinie wystąpiła już anoreksja mają większe szanse na popadnięcie w tę chorobę, ryzyko wystąpienia u nich tej choroby zwiększa się ośmiokrotnie.
• cechy determinowane genetycznie – są to min. skłonność do obsesyjności i perfekcjonizmu, podatność na stany lękowe, BMI, wiek wystąpienia pierwszej miesiączki czy obsesje związane z jedzeniem, gdzie z podanych dwie pierwsze są typowe w jadłowstręcie psychicznym.
• hipoteza mówiąca o tym, że anoreksja jest zaburzeniem homeostazy genetycznej pomiędzy stosowaną dietą a wagą ciała.
• tzw. hipoteza przystosowania do głodówki w okresie migracyjnym – według tej teorii anoreksja nie jest chorobą psychiczną a zaburzeniem biologicznym mózgu, a ściślej ujmując mechanizmu odpowiedzialnego za regulację odczuwania głodu, jest ona pozostałością po naszych prehistorycznych przodkach, którzy byli koczownikami. W momentach gdy musieli oni ograniczyć spożywanie posiłków np. szukanie miejsca do osiedlenia ich organizmy funkcjonowały nadal bardzo intensywnie.

2. czynniki psychologiczne

• kryzys tożsamości, pojawiający się w okresie dojrzewania i znacznie wpływający na obraz własnej osoby. Jadłowstręt psychiczny może być tutaj sposobem radzenia sobie z tym kryzysem i z wyzwaniami, z nim związanymi czy też problemami zarówno rodzinnymi jak i szkolnymi, może być również wyrazem dążenia do autonomii, w którym jednostka pragnie się usamodzielnić i oddzielić od stawianych przez rodzinę oczekiwań. Może być również wyrazem przesunięcia impulsów seksualnych  na sferę przyjmowania pokarmów, do której dochodzi gdy pojawia się popęd seksualny i jednostka broni się przed jego odczuwaniem, powstaje wtedy również konflikt w rozwoju własnej tożsamości płciowej. Bardzo często też anoreksję rozumie się jako wyraz odmowy przyjęcia roli kobiecej, która jest związana z relacją z matką.
• negatywny stosunek do dojrzewania, gdzie osoba chora najczęściej nie akceptuje swojej zmieniającej się sylwetki, zaprzecza swojej seksualności, nie postrzega się jako osoby atrakcyjnej, boi się dorosłości.
• dezaprobata życia, anoreksja jako wyraz chęci samobójczych,  niechęć do życia.
• zaburzona samoocena, negatywny i krytyczny stosunek do własnej osoby, a przede wszystkim do wyglądu własnego ciała.  Osoby z niskim poczuciem własnej wartości są podejrzliwe, lękliwe i nadmiernie wrażliwe na krytykę. Bardzo często pojawia się u nich brak akceptacji siebie i swojego ciała, przez co próbują coś zmienić, chcą wyglądać inaczej, szczuplej i pragną akceptacji nie tylko ze strony własnej osoby ale również ze strony otoczenia. Kieruje nimi przekonanie, że jeśli będą chudsze staną się też bardziej aprobowane w środowisku.
• struktura rodziny – rodziny wykazujące cechy perfekcjonistyczne, obsesyjne lub rywalizujące. Często też anoreksja rozwija się u osób gdzie rodzina jest nadopiekuńcza, występuje nadmierna troska o wszystkich jej członków, zanikają wtedy granice i jednostka nie może się autonomicznie rozwijać, występuje sztywność – nieumiejętność pogodzenia się z zachodzącymi zmianami, niedopuszczanie do pojawienia się konfliktów a w momencie gdy już się pojawią unikanie ich rozwiązywania czy też angażowanie dzieci w konflikty małżeńskie.

3. czynniki kulturowe:

• zmieniające się kanony piękna, stałe dążenie do nadmiernie szczupłej sylwetki, zwłaszcza u osób z niewykształconą jeszcze tożsamością, utożsamianie się np. ze szczupłą modelką. W niektórych społeczeństwach szczupła sylwetka jest uznawana za nieodłączny atrybut kobiecej urody, wyznacznik szczęścia i sukcesu.
• media i kultura masowa, ciągły nacisk ze strony mediów na szczupłą i zgrabną sylwetkę, wraz z rozwojem środków masowego przekazu zauważono wzrost zachorowań na jadłowstręt psychiczny. Kolorowe czasopisma, telewizja czy radio ukształtowały pogląd mówiący o związku pomiędzy szczupłą sylwetką a szczęściem i odnoszeniem sukcesów.
• hipoteza mówiąca, o skupianiu się na pięknie, urodzie a przede wszystkim szczupłości i chudości w czasach pokoju i dobrobytu, w czasach gdzie dominowała wojna i klęski żywiołowe doceniane były bardziej puszyste kształty kobiece, które zapewniały zdrowe potomstwo.
• zawody, w których ważny jest wygląd zewnętrzny np. modelki, tancerki, baletnice czy sportowcy, utrzymujący określoną masę ciała oraz których wykonywanie zwiększa ryzyko zachorowań na anoreksję.

W literaturze przedmiotu można znaleźć wspólne cechy przypisywane anorektyczkom a są to osoby:

• posłuszne
• godne zaufania
• wytrwałe w dążeniu do celu
• nieśmiałe
• spokojne i ciche
• nadwrażliwe
• mające problemy z nawiązywaniem bliższych relacji
• egocentryczne
• uległe
• zamknięte w sobie
• perfekcyjne
• ambitne
• pracowite

Bardzo istotne jest to, żeby pamiętać o wieloprzyczynowości tego zaburzenia, zwykle anoreksja powstaje z wielu różnych przyczyn i nigdy nie można mówić tutaj o jednym czynniku ją wyzwalającym.

Jak anoreksja wpływa na zdrowie? Co się dzieje w organizmie chorego?

Jadłowstręt psychiczny w wielu przypadkach kończy się śmiercią. Jest to choroba, która bardzo silnie wyniszcza organizm – skrajnie niska waga osłabia go w znacznym stopniu, co doprowadza do jego śmierci. Niedobór lub brak witamin oraz składników odżywczych będących podstawą do normalnego funkcjonowania narządów wewnętrznych doprowadzają do zaburzeń w tym obszarze. Zmniejsza się koncentracja oraz pojawia się przewlekłe zmęczenie. W sferze układu nerwowego następuje zanik kory mózgowej, poprzez który pojawiają się zaburzenia neuropsychiczne lub napady padaczkowe. Przez utratę masy ciała pojawiają się zaburzenia termoregulacyjne – ciągłe odczuwanie zimna. Inne nieprawidłowości występujące w organizmie to zaburzenia hormonalne, objawiające się u kobiet brakiem miesiączki i bezpłodnością, wywołaną zmniejszeniem jajników i macicy, a u mężczyzn utratą zainteresowań seksem. Zaburzenia w sferze układu pokarmowego to zaparcia, bóle brzucha, wymioty, wzdęcia czy zapalenie błony śluzowej żołądka. Omdlenia, zanik mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca czy krążenia krwi to objawy zaburzeń układu krążenia. Inne symptomy to np. wypadanie włosów, łamliwość paznokci, pojawienie się na skórze meszka oraz zajadów.

Na czym polega leczenie anoreksji?

Najczęściej osoby chore na to zaburzenie nie mają wglądu w swoją chorobę, uważają, że nie są chore i raczej nie wykazują chęci podjęcia leczenia. Terapia zwykle odbywa się na oddziałach szpitalnych, gdzie chorzy są odżywiani a ich masa ciała ulega zwiększeniu. Istotny czynnik leczniczy to separacja od niezdrowego środowiska, zaleca się zmianę szkoły, pracy czy znajomych a czasem nawet potrzebna jest izolacja od rodziny. Ważna jest oczywiście również psychoterapia, która trwa długo oraz podczas której pacjent uświadamia sobie i przyswaja zasady racjonalnego odżywiania się. Należy pamiętać, że leczenie osób z jadłowstrętem psychicznym jest długotrwałe i niemożliwe bez pomocy specjalistów.

Bulimia: 

Drugie z najczęściej występujących zaburzeń odżywiania się. Charakteryzuje się pojawiającymi się napadami obżarstwa – gdzie przyjmowane są duże ilości pożywienia, niekontrolowanym objadaniu się, stałym myśleniem o jedzeniu, przymusem spożywania pokarmów oraz stosowaniem środków i podejmowanie czynności mających na celu niedopuszczenie do wzrostu masy ciała, które są spowodowane pojawiającym się poczuciem winy, są to np. prowokowanie wymiotów. Waga osób chorujących na bulimię jest zazwyczaj w normie lub z ewentualną lekką nadwagą, dlatego choroba ta bywa często niezauważona.

Mechanizmy powodujące bulimię:

• zaburzenie tożsamości kobiecej, następuje tutaj również przesunięcie impulsów seksualnych na sferę przyjmowania pokarmów, które jest jednak silniej uświadomione. Pojawia się też konflikt tożsamości, związany z autonomią jednak nie jest on tak wyraźny jak w przypadku anoreksji.
• osoby z bulimią, wykazują słabe relacje z matkami, za to łączy je znacznie lepszy kontakt z ojcami, bardzo często w literaturze przedmiotu zwraca się uwagę na zachowania kazirodcze, występujące w rodzinie dotkniętych tym problemem osób. Matki osób chorujących na ten rodzaj zaburzenia odżywiania bardzo często cechuje wysoki krytycyzm oraz silny dystans emocjonalny.
• problemy emocjonalne, niska samoocena, poczucie beznadziejności, niestabilność emocjonalna, impulsywne zachowania czy brak samokontroli, który wpływa na nieumiejętność ograniczenia ilości spożywanych pokarmów, to kolejne przyczyny żarłoczności psychicznej. Podobnie jak w przypadku anoreksji niska samoocena powoduje brak akceptacji siebie i przede wszystkim własnego ciała.
• czynniki kulturowe, mass media, które za atrybuty piękna i urody kreują przede wszystkim szczupłą sylwetkę. Następuje przymus i presja bycia szczupłym i pięknym wymuszana przez środki masowego przekazu.
• teoria mówiąca o uszkodzeniu ośrodka sytości w mózgu, odpowiadającego za poczucie najedzenia się, który w tym przypadku jest zaburzony i nie daje takiego odczucia.
• czynniki genetyczne – zwiększone ryzyko zachorowań u osób u których w rodzinie wystąpiły już takie zaburzenia, widać również związek pomiędzy tą chorobą a występowaniem otyłości i zaburzeniami depresyjnymi u członków rodziny.

Podobnie jak w anoreksji, na przyczyny tego zaburzenia należy patrzeć całościowo, ponieważ bardzo często u osób dotkniętych tym zaburzeniem występuje kilka z podanych czynników etiologicznych.

Najczęściej chorzy zgłaszają się do lekarzy ze względu na pojawiające się skutki tej choroby. Ciągłe biegunki i wymioty powodują niedobory potasu i chloru – które wywołują zaburzenia rytmu serca, odwodnienie organizmu – powodujące zaburzenia w pracy nerek oraz suchość skóry, zniszczenie szkliwa nazębnego czy też owrzodzenie przełyku oraz gardła. Inne dolegliwości mogące pojawić się w organizmie osoby chorej na bulimię to min. zmęczenie, ospałość, odczuwanie niepokoju, złego nastroju, zaparcia, bóle głowy, niedociśnienie tętnicze, zaburzenia miesiączkowania, tzw. objaw Russela – rany i blizny na powierzchni grzbietowej rąk, pojawiające się od wywoływania wymiotów, uszkodzenie naczyń krwionośnych w gałkach ocznych, opuchlizna twarzy, stany depresyjne, poczucie wstydu czy psychiczne uzależnienie od stosowanych środków przeczyszczających. Osoby z tym typem zaburzenia odżywiania się wykazują lepszą motywację do leczenia, w którym jednak często jest im trudno wytrwać. Leczenie polega tutaj głównie na psychoterapii – zarówno rodzinnej, indywidualnej jak i grupowej i odbywa się zwykle na oddziałach psychiatrycznych zamkniętych lub dziennych.

W literaturze przedmiotu można znaleźć podział na dwa rodzaje bulimii:

• typ przeczyszczający, w którym po epizodzie obżarstwa następuje doprowadzanie do wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających czy lewatyw.
• typ nieprzeczyszczający, gdzie chory po epizodzie obżarstwa stosuje najczęściej głodówkę lub ogranicza ilość spożywanego jedzenia do minimum, może również stosować nadmierną aktywność fizyczną w celu spalenia wszystkich kalorii dostarczonych w momencie napadu żarłoczności.

Napady obżarstwa mogą występować o różnych porach dnia i nie ma tutaj żadnej zasady. Mówi się jednak o czynnikach, które mogą wywołać i przyspieszyć taki atak, są to poczucie samotności, odczuwanie napięcia i niepokoju, nuda, odczuwanie głodu oraz pojawienie się ciągłych wręcz obsesyjnych myśli o jedzeniu. Podczas takiego napadu żarłoczności chory je produkty o wysokiej zawartości kalorii np. ciastka, lody, mięso, chipsy, odbywa się to najczęściej w samotności a produkty te nabierają znaczenia ?zakazanych? i ?niebezpiecznych?. Atak bulimiczny trwa najczęściej 2-4 godziny i może wystąpić od 1 do 10 razy dziennie.

Bardzo często trudno rozpoznać tę chorobę, osoby z bulimią umieją świetnie tworzyć pozory, które są bardzo mylne dla otoczenia. Są to osoby pewne siebie, pozytywne, zawsze uśmiechnięte, o zadbanym wyglądzie zewnętrznym a ich waga nie budzi zastrzeżeń. Zwykle nawet rodzice chorujących nastolatek nie zauważają objawów przez długi czas.

Jeśli chodzi o rozpowszechnienie tej choroby pojawia się ona najczęściej u młodych kobiet, o przeciętnym lub wysokim statusie społecznym i w krajach zachodnich oraz wysoko rozwiniętych. Podobnie jak w anoreksji tak i w bulimii istnieje grupa zawodów związanych z większym ryzykiem zachorowania na tę chorobę, a są to modelki, tancerki, baletnice i gimnastyczki.

Podobnie jak w przypadku jadłowstrętu psychicznego tak i tutaj leczenie trwa długi czas, najważniejsza jest psychoterapia gdzie chory uczy się odpowiedniego i prawidłowego podejścia do jedzenia. Taka terapia może być wsparta farmakologicznie. Często stosuje się fluoksetynę, której zadaniem jest hamowanie ataków obżarstwa oraz pomoc w odwróceniu uwagi od skupiania się na wadze ciała. Ważna jest tutaj również wytrwałość w dążeniu do wyleczenia, które jest możliwe.