- Teoria rozwoju psychospołecznego (Erikson) – Erikson uważał, że człowiek rozwija się przez całe życie. Wyróżnił kilka faz: ufność – brak ufności; autonomia – wstyd i zwątpienie; inicjatywność – poczucie winy; kompetencje-poczucie niższości; tożsamość-rozproszenie ról; bliskość – izolacja; twórczość-stagnacja; integracja-rozpacz. Uważał, że rozwój jest procesem ciągłym, a nieuświadomione i co więcej nierozwiązane na pewnym etapie kryzysy lub problemy mogą dać o sobie znać w fazie późniejszej. Jego największym osiągnięciem było potraktowanie rozwoju człowieka w kontekście rodziny i społeczeństwa. Rozpoznanie zasadniczych problemów życia człowieka dorosłego – tożsamości, kompetencji, miłości, pogodzenia się ze śmiercią.
- Psychologia self (H.Kohut) – potrzeba stworzenia spójnego pojęcia własnej osoby i ochrona poczucia własnej wartości. Rozwój dokonuje się przez całe życie dzięki relacjom z innymi. Kohut porównuje rodziców do lustra – są nie tylko idealnym obiektem, wzorem, ale także odbiciem, dzięki któremu dziecko może potwierdzić swoje kompetencje i poczucie własnej wartości. Spoglądając w lustro uczuć rodziców, dziecko odnajduje tam kochaną i wartościową osobę. Mogą również rodzice głęboko zranić poczucie własnej wartości dziecka. Taki człowiek będzie wtedy niezwykle przewrażliwiony w dorosłości na słowa każdej krytyki. Dzieci idealizują rodziców i dorosłych – dorastając uczą się tego, że są dobrzy i źli. Dzięki tej wiedzy osiągają dwa ważne składniki selfu – opanowania i wiary w siebie. Trzecim składnikiem selfu jest potrzeba dostosowania się do wspólnoty. W ciągu życia inni ludzie są dla nas jak lustra – ukazując nam naszą wartość, pozwalają tworzyć z nimi wspólnotę.
- Teoria przywiązania (J.Bowlby) – wczesnodziecięce reakcje na chwilową nawet nieobecność matki mają wpływ na późniejszy rozwój osobowości człowieka. Autor skrytykował stwierdzenie Freuda, który przywiązanie dziecka do matki uzasadniał jako wynik jej zdolności do zaspokojenia oralnych potrzeb dziecka. Zapoczątkowało to podejście psychoanalityczne, w którym podkreśla się znaczenie kontaktów społecznych w pierwszych dwóch latach życia dla rozwoju osobowości dziecka.
- Teoria relacji z obiektem (M.Klein) – za najważniejsze lata dla kształtowania się osobowości dziecka uważa się nieeksponowany przez Freuda wiek edypalny, lecz wewnętrzną strukturę osobowości. Teoria relacji z obiektem zwraca uwagę na znaczenie relacji z matką, która w tych latach jest zazwyczaj opiekunką dziecka. Podstawową potrzebą człowieka jest nie dążenie do zaspokojenia popędów, lecz potrzeba tworzenia więzi z drugim człowiekiem. Pojęcie ?obiekt? brzmi źle, ale oznacza, że dziecko przywiązuje się nie tylko do samej osoby, ale także do wyobrażenia osoby (matki łagodnej lub wybuchowej, opiekuńczej lub odrzucającej), która nie musi być taka sama jak prawdziwa matka. U Freuda przenosimy swą popędową naturę na innych ludzi, którzy są dla nas ważni o tyle, o ile zaspokajają lub przeszkadzają nam zaspokajać własne popędy. W teorii relacji z obiektem – inni ludzie są źródłem więzi. Ważną rolę odgrywa tu równowaga między więzią a niezależnością. To, jak reagujemy na rozstania jako dorośli w dużej mierze uzależnione jest od tego, jakie mieliśmy przeżycia w dwóch pierwszych latach, a nawet miesiącach życia. Więź z pierwszym opiekunem (zazwyczaj matką) kształtuje model wszystkich późniejszych związków. Ważną rolę ogrywa tu również pojęcie rozszczepienia, które oznacza rozszczepienie pojęć dobra i zła. W wieku 1,5-3,0 lat dzieci zaczynają akceptować ambiwalencję wobec innych i siebie. Dziecięcy mechanizm obronny, gdy ktoś okazuje ułomność, od razu staje się ?strasznie złym człowiekiem?, którego trzeba odrzucic. Nawet emocjonalnie zdrowi ludzie ulegają temu mechanizmowi w stanie lęku lub przygnębienia. Stereotyp myślenia ?my i oni? staje się przyczyną konfliktów.
Teorie rozwoju psychospołecznego – rożne ujęcia
admin administrator
About the author